ایران به لحاظ اقلیمی در ناحیه گرم و خشک دنیا واقع شده است و میزان بارش بارندگی سالانه ایران به طور متوسط حدود 400 میلیارد متر مکعب است (البته در برخی از سال ها این میزان به بیش از 700 میلیارد متر مکعب نیز می رسد) که حدود 70 درصد نزولات (بطور متوسط 270 میلیارد متر مکعب آب) هدر رفته و از دسترس خارج می­شود و سالیانه تنها حدود 130 میلیارد متر مکعب آب قابل برنامه ریزی در کشور وجود دارد.

همین میزان آب قابل برنامه ریزی کشور نیز به طور کامل مورد استفاده و بهره برداری قرار نمی گیرد و بخش عمده ای به خاطر تبخیر از دسترس خارج می شود. در واقع در این باره می توان گفت میزان 130 میلیارد متر مکعب آب تجدید شونده چنانچه در معرض تبخیر بالقوه قرار گیرد و با فرض توزیع یکنواخت در کل کشور می تواند ظرف کمتر از دوهفته مجدداً به جو بر گردد و با این استدلال، ضرورت عدم اجازه به تبخیر آب ها و محفوظ ماندن آنها بیش از پیش روشن می شود.

 بر این اساس چنانکه نزولات جوی فرصت تبخیر و هدر رفت نداشته باشد می تواند در آبخوان های خدادادی و در زیرزمین ( و به دور از تبخیر مستقیم)  نگهداری شده و درزمانی که مورد نیاز است مورد استفاده قرار داده شود. با بر قراری جایگاه مناسب برای آبخیزداری، آبخوانداری و احیاء منابع طبیعی ودر نظر گرفتن اعتبارات لازم برای توسعه فعالیت های آن می توان علاوه بر تعادل هیدرولوژیکی و جلوگیری از خسارت ها به این مهم دست یافت.  لذا بهترین راه جلوگیری از تبخیر و هدررفت آب باران به عنوان ارزشمندترین نعمت و موهبت خدادادی، ذخیره آب در زیر زمین و آبخوان ها به خصوص در مناطق کوهستانی با انجام عملیات آبخیزداری و آبخوانداری است.

توجه و اهتمام به آبخیزداری و آبخوانداری از آنجا بیشتر روشن می شود که طبق بررسی های انجام شده، تا افق 1400، ظرفیت آبی کل سدهای ایران تنها 50 میلیارد متر مکعب است (در سال جاری ظرفیت آب پشت سدها حدود 26 میلیارد متر مکعب بوده است) ولی آبخیزداری و آبخوانداری می تواند تا 100 میلیارد متر مکعب آب به طور سالانه از طریق کنترل نزولات آسمانی بویژه با کاهش تبخیر و جلوگیری ازهدررفت آب در ترسالی ها، به منابع آب سطحی و زیرزمینی کشور بیافزاید و این میزان دو برابر ظرفیت آبی کل سدهای ایران است. در واقع این بدین معنی است که حتی در سطح تکنولوژی فعلی نیز با اقدامات تکمیلی در بخش کشاورزی و منابع طبیعی می توان نه تنها تولید و اشتغال موجود در بخش کشاورزی را پایدارترنمود،  بلکه طبق بررسی کارشناسان، سالانه به میزان حداقل 70 میلیون تن تولید جدید در بخش کشاورزی و معادل اشتغال فعلی و درآمد در بخش کشاورزی ایجاد کرد.

نکته مهم و قابل ملاحظه دیگر درباره سدها اینکه با توجه به اینکه مساحت حوزه آبخیز سدهای ساخته شده و در دست اقدام تا ده سال دیگر فقط 20% از مساحت حوزه آبخیز سدها را پوشش داده و میزان آب استحصال شده توسط سدها تا آن تاریخ کمتر از 10% متوسط نزولات آسمانی ( و کمتر از 3 % نزولات در شرایط ترسالی ) می باشد.

نکته پایانی خوشبختانه در اسناد و قوانین بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران مثل سیاست های کلی منابع آب، برنامه قانون توسعه ششم، سیاست های کلی محیط زیست و غیره بخوبی به مساله آبخیزداری و آبخوانداری پرداخته شده و ضرورت دارد با توجه به تدوین برنامه قانون توسعه هفتم در سال 1400 به صورت ویژه این مساله مدنظر مسئولین و سیاستگذاران به خصوص مجلس شورای اسلامی واقع شود و این چیزی است که همواره در سال های اخیر از مطالبات جدی مقام معظم رهبری و جامعه بزرگ کشاورزی و منابع طبیعی بوده و خواهد بود.

پایان/